An Gèidheal Ùr

A' tort thugaibh na naidheachdan LGDTC+ as ùire

  • Cuairt-litir #41

    Geàrr-chunntas sgrìobhte de naidheachdan LGDTC+ ionadail, nàiseanta ‘s bho air feadh an t-saoghail.

    HIV ann an Alba

    Tha an àireamh de chùisean ùra HIV am measg fireannaich eile-sheòrsacha air a dhol seachad air an àireamh de chùisean ùra am measg fireannaich ghèidhe airson a chiad turas san deichead mu dheireadh.

    A-rèir figearan ùra bho Slàinte Poblach na h-Alba bha 42% de chùisean ùra ann an 2022 air an lorg ann am fireannaich eile-sheòrsach, an taca ri 29% ann am fireannaich ghèidhe.

    An EHRC

    Tha Coimisean na Co-ionannachd agus Chòraichean a’ Chinne-daonna (EHRC) air stiùireadh ùr fhoillseachadh do sgoiltean ann an Sasainn a tha a’ moladh nach e leth-bhreith a th’ ann tuilleadh ma bhios luchd-teagaisg a’ mhì-ghnèitheachadh oileanaich.

    A-rèir an stiùireadh a bh’ ann roimhe, b’ e leth-bhreith a bh’ ann am mì-ainmeachadh no mì-ghnèitheachadh oileanaich thar-ghnèithich leis gu bheil ath-bhuileachadh gnè na feart dìonta fo Achd na Co-ionnannachd, ach tha iad air an earrann seo a thoirt às an stiùireadh ùr.

    A bharrachd air sin, tha an stiùireadh ùr a’ ràdh gum feum sgoiltean taighean-beaga aon-sheòrsach a sholarachadh do chlann nas sìne na 8, agus seòmraichean-èididh aon-sheòrsach do chlann nas sìne na 11.

    Tha an stiùireadh cuideachd a’ ràdh gum bu chòir dhan seòmraichean seo a bhith air an sgaradh a-rèir gnè bith-eòlasach agus gum bu chòir do sgoiltean seòmraichean prìobhaideach a sholarachadh do chlann tar-ghnèitheach.

    “Teiripe” iompachaidh

    Tha The Times ag aithris gu bheil dùil gum bi Rishi Sunak a’ cur cùl ris a’ chasg air cleachdaidhean ris an canar “teiripe” iompachaidh.

    ‘S e a th’ ann an “teiripe” iompachaidh cleachdadh sam bith a dh’fheuchas ri taobhadh feise, no dearbh-aithne gnè, neach atharrachadh.

    Tha The Times ag aithris gun ainmich an riaghaltas gu bheil iad air cùl a chur ris a’ chasg leis gu bheil casgan den leithid air a bhith neo-èifeachdach ann an cuid de dhùthchannan eile.

    Tha còrr ’s còig bliadhna agus ceathrar Prìomhairean air a bhith ann a-nis bho gheall na Tòraidhean an toiseach casg a chur air “teiripe” iompachaidh.

    Gheall Sunak nuair a chaidh e na Phrìomhaire gum biodh an casg deiseil a chur an gnìomh san t-Samhain, ach chan fhacas dreach bhile fhathast is am pàrlamaid a-nis briste gu meadhan na Dàmhair.

    Fògarraich

    Tha Rùnaire na Dùthcha, Suella Braverman, air ràdh nach eil eagal ro leth-bhreith na adhbhar gu leòr airson comraich a cheadachadh do dh’fhògarrach gèidh no boireannach.

    Thathar ag aithris gu bheil Braverman na beachd gu bheil cunnradh nan Nàiseanan Aonaichte air fògarraich ro sheann is feumach air ath-leasachadh.

    A’ Phòlainn

    Tha ceannard a’ phàrtaidh Civic Platform, Donald Tusk, air ràdh gun dèan e nas fhasa do luchd tar-ghnèitheach an gnè laghail atharrachadh agus gun toir e aithneachadh laghail do chompanasan-catharra aon-sheòrsach ma shoirbhicheas iad ann an taghadh na h-ath mhìos.

    Afraga a Deas

    Tha seachdnar an grèim ann an Afraga a Deas an dèidh dhaibh an aplacaid Grindr a chleachdadh gus oileanach, 18, a thàladh is a thoirt fo bhruid Dimàirt seo chaidh.

    Thuirt na Poilis ann an Gauteng, gu do dh’iarr iad R30,000 (mu £1,300) air a theaghlach airson a shaoradh air èirig.

    Chaidh a lorg gun mhothachadh aig ostail ann an Johannesburg Diciadain is a thoirt a dh’ospadal airson leigheis.

    Thuirt na Poilis gu bheil iad cuideachd a’ feuchainn ri fhaighinn a-mach nan robh an fheadhainn a chaidh a chur an greim an-sàs ann an cùisean eile den leithid san sgìre.

  • Cùis-lagha Bile an Aithneachaidh Ghnè

    Dealbh le Thiago Rocha air Unsplash.

    Thèid Riaghaltas na h-Alba agus Riaghaltas an Rìoghachd Aonaichte gu Cùirt an t-Seisein ann an Dùn Èideann an t-seachdain seo gus cùis Bile an Aithneachaidh Ghnè a dheasbad.

    Chur Pàrlamaid na h-Alba taic ris a’ bhile san Dùbhlachd, ach chleachd Rùnaire na Stàite airson Alba, Alistair Jack, na cumhachdan aige fo Earrann 35 de dh’Achd na h-Alba gus stad a chur air a’ bhile mus deach a shoidhnigeadh ’na lagh.

    B’ e seo a’ chiad thuras gun deach an cumhachd seo a chleachdadh o chaidh Pàrlamaid na h-Alba fhosgladh ann an 1999.

    Aig an àm thuirt Jack gun toireadh am bile buaidh air obrachadh Achd na Co-ionnannachd 2010, a mhìnicheas, am-measg rudan eile, mar a dh’obraicheas teisteanasan aithneachadh gnè (GRC) air feadh na Rìoghachd Aonaichte.

    ’S e adhbhar GRC an gnè a ghabh neach tar-ghnèitheach a chlàradh air sgrìobhainnean oifigeil a-leithid teisteanasan-breithe, teisteanasan-pòsaidh agus teisteanasan-bàis.

    Thuirt Riaghaltas na h-Alba gur e adhbhar am bile am pròiseas gus GRC fhaighinn a dhèanamh nas sìmplidhe agus nach toireadh seo buaidh air mar a dh’obraicheas iad air feadh na Rìoghachd Aonaichte.

    Fon lagh làithreach, ma tha neach tar-ghnèitheach ag iarraidh GRC, feumaidh iad sgrùdadh dhotair gus dearbhadh gu bheil neo-shàstachd gnè (gender dysphoria) orra, feumaidh iad a bhith beò anns an gnè a ghabh iad fad dà bhliadhna agus an uair sin nì Pannal Aithneachaidh Gnè sgrùdadh air an fhianais gus co-dhùnadh ma tha iad ion-róghnach air GRC.

    Atharraicheadh am bile Achd Aithneachadh Gnè 2004 gus:

    • an riatanas airson sgrùdadh dhotair a thoirt air falbh;
    • am Pannal Aithneachaidh Gnè a thoirt air falbh bhon phròiseas. Thèid iarrtasan a chur gu Àrd Neach-clàraidh na h-Alba;
    • an ùine a dh’fheumas tagraichean a bhith beò sa ghnè a ghabh iad a lùghdachadh bho dhà bhliadhna gu 3 mìosan;
    • ùine-chnuasachaidh riatanach de 3 mìosan a thoirt a-steach;
    • an aois as lugha do thagraichean a lùghdachadh bho 18 gu 16.

    Tha cuid air argamaid gum faodadh na h-atharrachaidhean seo a dhèanamh nas fhasa do dh’fhireannaich brath a thoirt air boireannaich ann an taighean-beaga no seòmraichean-èididh, ach fo lagh co-ionnannachd na RA, chan fheumar GRC gus goireasan den leithid a chleachdadh.

    Tha dùil gun dèan Riaghaltas na h-Alba argamaid leis nach eil am bile ag atharrachadh mar a dh’obraicheas teisteanasan aithneachadh gnè, ach am pròiseas gus GRC fhaighinn, nach robh adhbhar reusanta aig Jack na cumhachdan Earrainn 35 aige a chleachdadh gus stad a chur air.

    Tòisichidh an èisteachd 10m gach latha 19mh-21d den t-Sultain ’s thèid a bheò-chraoladh air loidhne air làrach-lìn na cùirte.

  • Cuairt-litir #38

    Geàrr-chunntas sgrìobhte de naidheachdan LGDTC+ ionadail, nàiseanta ‘s bho air feadh an t-saoghail.

    A’ Ghàidhealtachd

    Tha a’ charthannas, Inspiring Young Voices, air maoineachadh a ghlacadh gus dreuchd pàirt-ùine ùr a stèidheachadh do neach-obrach ion-ghabhaltais a dh’obraicheas còmhla ri òigridh fo 25 a tha a’ fuireach air a’ Ghàidhealtachd gus mothachadh a thogail do chùisean a bhios a’ toirt buaidh orra.

    Lunnainn

    Tha Poilis a’ Mhet air fireannach, 19, a chur an grèim ann an co-cheangal ri ionnsaigh homafòbach air dithis fhireannach taobh a-muigh taigh-seinnse ann an Clapham am mìos seo chaidh.

    Bulgaria

    Tha Cùirt Eòrpach nan Còraichean Daonna air riaghladh ann am fàbhair càraid aon-sheòrsach a bha ag iarraidh air Riaghaltas Bhulgaria aithneachadh laghail a thoirt dhaibh.

    Phòs Darina Koilova agus Lily Babulkova san Rìoghachd Aonaichte ann an 2016, ach dhiùlt Riaghaltas Bhulgaria am pòsadh aca aithneachadh ann an 2017 agus a-rithist ann an 2019.

    Riaghal na seachdnar britheamhan gu h-aona-ghuthach gun deach còraichean a’ chàraid air prìobhaideachd agus beatha-teaghlaich fo artaigil 8 de Chùmhnant Eòrpach nan Còraichean Daonna a bhriseadh.

    Chan eil an co-dhùnadh a’ dèanamh pòsaidh cho-sheòrsaich laghail san dùthaich ge-tà ach e ag iarraidh air an Riaghaltas siostam air choireigin a chur an-gnìomh gus aithneachadh laghail a thoirt do chàraidean co-sheòrsach san dùthaich.

    Hong Kong

    Riaghal Cùirt Dheireannach nan Ath-thagraidhean an seachdain seo chaidh gu bheil Riaghaltas Hong Kong a’ briseadh Bile Chòraichean na sgìre leis nach eil iad ag aithneachadh càirdeasan co-sheòrsach.

    Ged nach do riaghail na britheamhan ann am fàbhar pòsadh co-sheòrsach a dhèanamh laghail, thug iad dà bhliadhna don Riaghaltas siostam eile a chur an-gnìomh gus aithneachadh laghail a thoirt do chàirdeasan co-sheòrsach.

    Boston

    Tha Oifis Mhèar Bhoston air an riatanas a bh’ aig daoine air an gnè aca a chlàradh air teisteanasan-pòsaidh a thoirt air falbh agus iad cuideachd air ainmeachadh gum faodar teisteanasan làithreach a bhith air an ùrachadh gus fiosrachadh mu ghnè a chur às.

    California

    Tha Seanadh Chalifornia air ainmeachadh gun tèid Mìos na Eachdraidh Tar-ghnèithich a chomharrachadh san stàit gach bliadhna bhon Lùnastal 2024.

    Thuirt Cathraiche a’ Phàrtaidh Dheamocratach, Honey Mahogany, aig coinneamh naidheachd gu bheil e “air leth cudromach gun cuir sinn stad air a’ mhì-fhiosrachadh a thathar ga sgaoileadh mun choimhearsnachd tar-ghnèitheach, gun gabh sinn an cothrom seo air an fhirinn innse agus daoine oideachadh mu ar deidhinn agus na feumalachdan againn”.

    Florida

    Tha bòrd-sgoile ann an sgìre Miami-Dade, Florida air bhòtadh 5-3 gun a bhith a’ comharrachadh Mìos na Eachdraidh LGDTC+ san Dàmhair.

    Bha còrr ’s 100 neach an làthair aig an deasbad a mhair 12 uair a thìde.

    Cho-dhùin am bòrd gun briseadh an tachartas am bile ris an canar “Don’t Say Gay” a chaidh a shoidhnigeadh ’na lagh le Riaghladair Ron DeSantis sa Chèitean 2022 agus a tha a’ toirmeasg sgoiltean poblach san stàit bho chloinne oideachadh mu thaobhadh-feise no dearbh-aithne gnè.

    Georgia

    Tha britheamh air riaghladh gum faod stàit Gheorgia bacadh a chur air cùram-slàinte daingneachadh gnè do mhion-aoisich tar-ghnèitheach dà sheachdain an dèidh dhi stad a chur air.

    Bha am britheamh Sarah Geraghty air bacadh sealach a chur air an reachdas gus an cluinneadh a’ chùirt tagradh na aghaidh.

    Tha i air co-dhùnadh a-nis ge-tà gum faodar am bacadh a chur an-gnìomh an dèidh do Chùirt Fheadarail nan Ath-thagraidhean riaghladh gum faodadh stàit Alabama lagh coimeasail a chur an-gnìomh.

  • Cuairt-litir #36

    Geàrr-chunntas sgrìobhte de naidheachdan LGDTC+ ionadail, nàiseanta ‘s bho air feadh an t-saoghail.

    Alba

    Tha Poileas Alba air dearbhadh gun tèid aithisg a chur gu Neach-casaid a’ Chrùin an dèidh dhaibh casaid a chur às leth fhireannaich, 59, a dh’èigh “deviant” air Patrick Harvie grunn thursan fhad ’s a bha Mgr Harvie a’ dèanamh agallamh beò ris a’ BhBC.

    Canada

    Tha Riaghaltas Chanada air rabhadh a thoirt do Chanadaich 2SLGBTQI+1 a bhith faiceallach air laghan is poileasaidhean a dh’fhaodadh buaidh a thoirt orra nam biodh iad a’ siubhal gu cuid de stàitean anns na SA.

    1. 2S = Two-spirit (dà-spioradach – facal Tùsanach Aimeireaganach a tha a’ toirt iomradh air neach nach eil boireann no fireann. ↩︎

    Indeed

    Tha Indeed air ainmeachadh gun toir iad maoineachadh luach $10,000 do luchd-obrach tar-ghnèitheach nam biodh feum aca gluasad gu stàit eile gus cothrom fhaighinn air cùram-slàinte daingneachadh gnè.

    Astràilia

    Tha buidheann-riaghlaidh lùth-chleasachd Astràilia air stiùireadh ùr fhoillseachadh a cheadaicheas lùth-chleasaichean tar-ghnèitheach pàirt a ghabhail ann am farpaisean a co-fhreagaireas ris an dearbh-aithne gnè aca.

    Tha an stiùireadh ùr cuideachd a’ leigeil leotha seòmraichean-locair agus taighean-beaga a cho-fhreagaireas ris an dearbh-aithne gnè aca a chleachdadh.

    Uganda

    Tha na Poilis ann an Uganda air fireannach, 20, a chur an grèim fo chasaid “aggravated homosexuality”.

    Fo laghan ùra a chaidh a chur an gnìomh san dùthaich na bu tràithe air am bliadhna, dh’fhaodadh binn-bhàis a chur air neach sam bith a thèid a dhìteadh airson “aggravated homosexuality”.

    Fo na laghan ùra, dh’fhaodadh casaid “aggravated homosexuality” a chur air neach: nan rachadh an dìteadh grunn thursan airson a bhith ri feise cho-sheòrsach; nan sgaoileadh iad galaran gabhaltach feiseil; no nam biodh iad ri feise cho-sheòrsach le mion-aoisich, sean dhaoine, no daoine le ciorraim.

    Tha Reuters ag aithris gu bheil iad air an siota-casaid fhaicinn, gun robh am fireannach ri feise le fireannach eile, 41, ach chan eil fios aca carson a chaidh am fireannach a chur an grèim fo chasaid “aggravated homosexuality”.

    Nigeria

    Tha na Poilis ann an Nigeria air 67 neach a chur an grèim airson banais cho-sheòrsach a fhrithealadh.

    Chaidh pòsaidhean is aonaidhean-catharra co-sheòrsach a thoirmeasg san dùthaich ann an 2014 agus fon lagh dh’fhaodadh binn-phrìosain 14 bliadhna a chur air co-sheòrsaich, no 10 bliadhna air luchd-comainn.

  • Cuairt-litir #35

    Geàrr-chunntas sgrìobhte de naidheachdan LGDTC+ ionadail, nàiseanta ‘s bho air feadh an t-saoghail.

    Patrick Harvie

    Tha Poileas Alba air dearbhadh gu bheil iad a’ rannsachadh tachartais anns an deach beachdan homafòbach a dh’èigh air Patrick Harvie rè agallamh beò leis a’ BhBC.

    Pròis Mhoireibh

    Cuimhnichibh gun tèid Pròis Mhoireibh a’ cumail Disathairne 2na den Lùnastal aig Pàirc nan Granndach ann am Farrais.

    Faodar tiocaidean a cheannach an-seo no barrachd fhiosrachaidh mun tachartas fhaighinn air an làrach-lìn Pride in Moray.

    A’ Ghearmailt

    Tha Caibineat Feadarail na Gearmailte air reachdas a dhèanadh e nas fhasa do luchd tar-ghnèitheach, neo-bhìnearaidh agus eadar-sheòrsach an gnè aca atharrachadh ainmeachadh.

    Feumaidh pàrlamaid bhòtadh air fhathast, ach leigeadh an reachdas ùr inbheach a’ chiad ainm agus an gnè aca atharrachadh aig oifis chlàraidh às aonais pàipearachd sam bith a bharrachd.

    Bhiodh mion-aoisich nas sìne na 14 comasach air iarrtasan a chur a-steach nam biodh iad air cead fhaighinn bho na pàrantan aca no bho chùirt.

    Cuideachd, bhiodh pàrantan chloinne a tha nas òige na 14 comasach air tagraidhean a chur a-steach às an leth.

    Thuirt am buidheann-iomairt TGEU (Transgender Europe) gu bheil grunn phuingean san lagh fhathast a tha a’ cur dragh orra is iad air liosta de dh’atharrachaidhean fhoillseachadh air an làrach-lìn aca.

    Am measg nam molaidhean aca, tha iad airson:

    • cur às dhan riatanas airson ùine feitheimh 3 mìos as dèidh do thagraichean iarrtasan a chur a-steach;
    • cur às dhan riatanas a bhiodh air cloinne nas sìne na 14 air cead fhaighinn bho na pàrantan aca;
    • cur às dhan riatanas airson ùine feitheimh co-dhiù 1 bhliadhna mus ghabhadh atharrachadh a bharrachd a dhèanamh;
    • agus cur às dhan chlàs a bhiodh a’ leigeil le oifigich iarrtasan bho fhògarraich a dhiùltadh.

    A bharrachd air sin, tha an reachdas ag ràdh:

    • nach fhaod fireannaich an gnè aca atharrachadh gus seirbheis san arm a sheachnadh;
    • gum biodh saunathan bhoireannach comasach air tar-bhoireannaich a dhiùltadh;
    • agus gum biodh tar-fhireannaich fhathast air an cunntadh mar bhoireannaich gus cuòtathan cosnaidh boireannaich a choileanadh.

    Ionnsaigh ann an Leabanon

    Thug am buidheann fada deas Crìosdaidheachd, Jnoud El-Rab (Saighdearan Dhè), ionnsaigh air taisbeanadh draga anns an taigh-seinnse Madame Om ann an sgìre Mar Mikhael de Bheirut Diciadain.

    Thathar ag aithris gun deach ionnsaigh a thoirt air grunn phearsachan rè an tachartais a mhair mu uair a thìde mus do ruig na poilis.

    Thuirt sealbhadair a’ bhàr do dh’Amnesty International ge-tà nach do chur na Poilis stad air an ionnsaigh agus nach deach na h-ionnsaighearan a chur an grèim.

    Geama-bùird toirmisgte ann an Leabanon

    Tha Abbas Al-Halabi, Ministear Foghlaim Leabanon, air a’ gheama Snakes and Ladders a thoirmeasg air sgàth ’s gu bheil e a’ cleachdadh dàthan na brataich pròise.

  • Cuairt-litir #34

    Geàrr-chunntas sgrìobhte de naidheachdan LGDTC+ ionadail, nàiseanta ‘s bho air feadh an t-saoghail.

    Patrick Harvie

    Tha Co-cheannard Pàrtaidh Uaine na h-Alba, Patrick Harvie, air rabhadh gu bheil gràin co-sheòrsachd a’ dol an àirde an Alba as dèidh dha droch-bheul a fhulang

    Bha Harvie, a tha dà-sheòrsach, a’ dèanamh agallamh beò air naidheachdan BBC Scotland nuair a dh’èigh fireannach “deviant” air grunn thursan.

    Thuirt neach-labhairt nan Uaineach gun cuireadh iad fios mu na thachair do Phoileas Alba.

    Foghlam ion-ghabhalach

    Thathar ag aithris gur e Bun-sgoil Bhaile a’ Chaisteil ann an Caisteal Mheilc, Glaschu a’ chiad bun-sgoil san dùthaich gus curraicealam a tha ion-ghabhalach air cuspairean LGDTC+ a chur an-gnìomh.

    Dh’fhoillsich Riaghaltas na h-Alba pacaid shònraichte de ghoireasan-teagaisg ann an 2019 gus cuspairean do chloinn de gach aois a dhèanamh nas ion-ghabhalaiche air dearbhan-aithne, cùisean agus eachdraidh LGDTC+.

    Georgia

    Tha britheamh feadarail ann an Georgia air casg sealach a chur air lagh a dhèanadh e mì-laghail cùram-slàinte daingneachadh gnè a-leithid casgan inbhidheachd a thabhann do mhion-aoisich san stàit.

    Uganda

    Tha neach-labhairt Poilis ann an Uganda air dearbhadh ris an Associated Free Press (AFP) gu bheil iad air ceathrar neach a chur an grèim fo amharas gun robh iad ri gnìomhachd feise co-sheòrsaich.

    Thathar ag aithris gun d’thug neach-fiosrachaidh fios dhan a’ Phoileas gun gnìomhachd feise co-sheòrsach a’ dol ann an salon suathaidh ann am Buikwe Disathairne.

    Chaidh co-sheòrsachd a dhèanamh mì-laghail san dùthaich sa Chèitean ’s dh’fhaodadh binn-bheatha, no fiù ’s peanas-bàis ann an cuid de chùisean, a chur air neach sam bith a thèid a dhìteadh.

    Ioràc

    Tha neach-poileataigs neo-eisimeileach air atharrachadh air an lagh a chur air adhart a dhèanadh co-sheòrsachd mì-laghail ann an Ioràc.

    Fo mholaidhean Raad Al-Maliki, dh’fhaodadh binn-bheatha, no peanas-bàis a chur air neach sam bith a thèid a dhìteadh airson a bhith ri feise cho-sheòrsach.

    A bharrachd air sin, dh’fhaodadh binn-phrìosain 7 bliadhna agus peanas-airgid mòr a chur air neach sam bith a bhrosnaicheas co-sheòrsachd.